คือประเพณีที่ถือปฏิบัติตามเดือนทางจันทรคติทั้งสิบสองเดือนที่เกี่ยวเนื่องกับหลักทางพุทธศาสนา ความเชื่อ และวิถีชีวิตทางเกษตรกรรม ซึ่งชาวอีสานยึดถือปฏิบัติกันมาแต่โบราณในแต่ละเดือน เพื่อให้เกิดสิริมงคลในการดำรงชีวิต ชาวขอนแก่นให้ความสำคัญกับประเพณีฮีตสิบสองเป็นอย่างมาก จึงให้ยึดถือปฏิบัติมาอย่างสม่ำเสมอ
ฮีตที่ 1 บุญเข้ากรรม ชาวบานจะนำอาหารคาวหวานไปถวายในช่วงพระสงฆ์เข้าปริวาสกรรม เพื่อออกจากอาบัติสังฆาทิเสส
ฮีตที่ 2 บุญคูนลาน หลังจากนวดข้าวกองเป็นกุ้มข้าวแล้ว จะนิมนต์พระสงฆ์มาเจริญพระพุทธมนต์เลี้ยงพระที่ลานนวดข้าว พระสงฆ์ประพรมน้ำพระพุทธมนต์ให้แก่กุ้มข้าว และผู้ที่มาร่วมงาน
ฮีตที่ 3 บุญข้าวจี่ ชาวบ้านจี่ข้าวจี่ เพื่อนำมาตักบาตรข้าวจี่ร่วมกันที่วัด หลังจากนั้นจะฟังเทศน์อานิสงส์การทำบุญข้าวจี่
ฮีตที่ 4 บุญผะเหวด ประชาชนเข้าวัดฟังเทศน์เรื่องพระเวสสันดรชาดกทั้ง 13 กัณฑ์ให้จบภายในหนึ่งวัน เพื่อจะได้บุญมาก
ฮีตที่ 9 บุญข้าวประดับดิน ชาวบ้านนำข้าวปลาอาหารคาวหวาน หมากพลู บุหรี่อย่างละเล็กละน้อย ห่อด้วยใบตองไปวางไว้ตามโคนต้อไม้รอบ ๆ วัดก่อนสว่างเพื่อให้ญาติที่น้องผู้ล่วงลับ
ฮีตที่ 10 บุญข้าวสาก ชาวบ้านจัดเตรียมสำหรับอาหานำไปวัดโดยจะเขียนชื่อเจ้าของเพื่อให้พระสงฆ์จับสลากแล้วนำไปถวายตามสลาก อุทิศส่วนกุศลให้ญาติผู้ล่วงลับอีกส่วนหนึ่งเตรียมห่ออาหารไปยาย (วาง) ในวัดและในที่นาของตัวเอง เพื่อความอุดมสมบูรณ์ของข้าวกล้า
เนื้อหาที่เกี่ยวข้อง
⇒ ฮีตสิบสอง คลองสิบสี่
⇒ ประเพณีไทย
⇒ฮีตสิบสอง (ประเพณีสองสองเดือน)
⇒ ฮีตสองสองคลองสิบสี่
แหล่งอ้างอิง
วิโรจน์ มังคละมณี, สันต์ชัย ประชาวรากุล, จักรพงษ์ น้อยเปรม, แหลมทอง ร่มสนธิ์ และ มยุรี งามวงษ์. (2549). ขอนแก่นแกนอีสาน. ขอนแก่น: โรงพิมพ์ประสานมิตร.
สุรางค์ศรี อรุณโน, ลัญญาภรณ์ จันทร์เพ็ญมงคล และ ชนกมาส สุจจะชารี. (ม.ป.ท.). ฮีตสิบสองคองสิบสี่ประเพณีไทย. ค้นจาก http://www.thaigoodview.com/library/contest2551/social04/17/heat12kong14/index.html