ใบลานตำรายา (ผักหนอก) ฉบับวัดป่ากู่แก้ว ตำบลขามเรียง อำเภอกันทรวิชัย จังหวัดมหาสารคาม คัดลอกโดย สามเณรจัน ปริวรรตโดย ณรงค์ศักดิ์ ราวะรินทร์ ความว่า
ในใบลานกล่าวว่า สามเณรจันได้ตำรานี้มาจากเมืองพิษณุโลก โดยขุดลงไปพบบาตรลูกหนึ่งปิดปากด้วยบอระเพ็ด ผู้ขุดนึกว่าจะมีทองอยู่ในนั้น พอไขออกพบใบลานปิดทองความยาวคืบหนึ่ง เอามาอ่านดูก็พบตำรายาวิเศษ จึงคัดแสดงไว้เป็นทานแก่สมณะ ชี พราหมณ์ อาจารย์ทั้งหลาย หญิง ชาย เพื่อใช้บำบัดโรคทั้งปวง ถ้าผู้ใดพบตำรานี้ให้บอกต่อ ๆ กันไปจะได้อานิสงส์ ๖,๐๐๐ โดยได้กล่าวสรรพคุณของผักหนอก (ใบบัวบก) ที่ใช้ทำยาไว้ดังนี้
เจ็บตาแดง เอาผักหนอกบดกับน้ำขิงหยอดใส่ตา
เจ็บทั่วทั้งตัว บดผักหนอกทาที่เจ็บ
เป็นผุ (แผลเปื่อย) แห่งใดเอาผักหนอก ขมิ้นอ้อย บดทาที่ผุ
ช้างแทง ควายชน ตกต้นไม้ ต้องหอก ดาบ บาดเจ็บ เอาผักหนอกบดทา
เป็นฝีใส่รักแร้ตน เอาขมิ้นอ้อย น้ำขี้มูตรน้อยใส่ลง
ไข้เจ็บได้สะท้าน เอาผักหนอกบดกิน
เจ็บหลัง เจ็บเอว เอาผักหนอก ชะเอมเทศ บดกินกับน้ำผึ้ง
ตัวแดงเป็นแพน เอาผักหนอก ใบส้มป่อย ต้มอาบ
แก้ลม ๘ จำพวก ใช้ผักหนอกบาท ๑ พริกน้อยบาท ๑ ผสมกับน้ำร้อน
ขัดระดู (เจ็บประจำเดือน) เอาผักหนอกตำเป็นผง ละลายน้ำมันดิบ หรือน้ำผึ้งกินทุกวัน
เป็นริดสีดวง เป็นลมปัตฆาต ๓ จำพวก มีอาการชามือ ชาเท้า ชาหน้าตา เนื้อตัวร้อน เจ็บทั่วตัว ไอเสียงแห้ง เอาผักหนอกส่วน ๑ เปลือกมะรุมส่วน ๑ เท่ากัน ใส่เกลือหน่อยหนึ่ง เอาหมาก ๓ กำเบี้ย บอระเพ็ด ๑ เจตมูลเพลิงแดง ๑ จำนวนเท่ากันเผาไฟ เอาทองแดงหน้าพระมาละลายแล้วกรองเอาน้ำยาเอามารดเหล็กลงแพรลืมตา
ยาเจริญอายุ เอาผักหนอกตำส่วนหนึ่ง พริกไทยส่วนหนึ่ง ละลายน้ำผึ้งและน้ำร้อนกินทุกวัน จะไม่มีโรคภัยไข้เจ็บ ดังนี้ ถ้ากิน ๑ เดือนหายโรคา มีปัญญา ถ้ากิน ๒ เดือนบริสุทธิ์ เป็นที่รักแก่คนทั้งหลาย ถ้ากิน ๓ เดือนริดสีดวง ๑๒ จำพวกหาย ถ้ากิน ๔ เดือนลม ๑๒ จำพวกหายสำแดง ตาเหมือนตาครุฑจะได้ยินชั่วช้างร้อง ถ้ากิน ๕ เดือนโรคาในตัวหาย เสียงเพราะเหมือนนกการเวก ถ้ากิน ๖ เดือนคงแก่หอกดาบฟันแทงไม่เข้า ถ้าเป็นมะเร็งพอง เอาผักหนอก พริกไทย ดีปลี ตำละลายน้ำร้อนกิน ถ้าเป็นมะเร็งตัวผอมเหลือง เอาผักหนอก สมอ ๒ ลุก ประคำดีควายบดข้าวกิน
อ่านเพิ่มเติม : ภูมิปัญญาอีสานจากใบลาน, หน้า ๑๑๕-๑๑๖.
เอกสารอ้างอิง
ณรงค์ศักดิ์ ราวะรินทร์. (๒๕๕๑). ภูมิปัญญาอีสานจากใบลาน. มหาสารคาม: โครงการอนุรักษ์ใบลานภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม.