ตำราปลูกเฮือน ฉบับวัดบ้านดอนยม ตำบลท่าขอนยาง อำเภอกันทรวิชัย จังหวัดมหาสารคาม

ต้นฉบับที่ณรงค์ศักดิ์ ราวะรินทร์ นำมาปริวรรตเป็นลานก้อม ประกอบด้วย ตำราปลูกเรือน จำนวน ๖๐ หน้าลาน และตำราโหราศาสตร์ จำนวน ๒ หน้าลาน อยู่ในผูกเดียวกัน ตัวอักษรที่ใช้จารเป็นตัวอักษรธรรมอีสาน จำนวน ๖ แถวต่อหนึ่งหน้าลาน มีภาพประกอบคือผู้จารแต่ไม่ปรากฏนามผู้จาร ได้เขียนยันต์เป็นอักษรและตัวเลขโบราณ เพื่อแสดงให้ผู้อ่านเห็นภาพชัดเจนมากขึ้น ใช้ภาษาร้อยแก้ว มีภาษาบาลีประกอบในชื่อเฉพาะและคาถา ดังเรื่อย่อต่อไปนี้

เรื่องย่อตำราปลูกเฮือน ฉบับวัดบ้านดอนยม ตำบลท่าขอนยาง อำเภอกันทรวิชัย จังหวัดมหาสารคาม  ปริวรรตโดย ณรงค์ศักดิ์ ราวะรินทร์ ความว่า

เป็นตำราที่รวบรวมเรื่องราวเกี่ยวกับการสร้างเรือนของคนอีสานในอดีต ประกอบด้วยตำราย่อย จำนวน ๓ ตำรา โดยตำราที่หนึ่งและสอง มีเนื้อหาใกล้เคียงกันเกี่ยวกับการสร้างเรือน ส่วนตำราที่สามนั้น มีเนื้อหาเป็นการตั้งชื่อเป็นส่วนใหญ่

ตำราแรก  กล่าวถึง โสกการทำบันได การขุดเสา ลักษณะที่ดินสูงต่ำ ลักษณะทิศทางของสระน้ำ ลักษณะจอมปลวกใกล้เรือน ลักษณะอุบาทว์ การพิจารณาต้นไม้เพื่อทำเสาขวัญ เสาแรก การตัดเสา ลักษณะตาไม้ โสกวัดต้นเสา ลักษณะขื่อ แป ดวด และการขนครัว (สิ่งของเครื่องใช้) ขึ้นบ้านใหม่

ตำราที่สอง  กล่าวถึง ลักษณะการปลูกเรือนให้เป็นมงคล การหาไม้สร้างเรือน ลักษณะดวด การหาที่ปลูกเรือน การวัดจุดสร้างเรือน นาคเดือน การปลูกเรือนวันขึ้น วันแรม การปลูกเรือนในวัน-เดือนต่าง ๆ พิธีกรรมเกี่ยวกับการปลูกเรือน การขุดเสา การทำประตู การพาดบันได การขึ้นนอนบ้านใหม่ ไม้สำหรับการทำแม่คีไฟ การสร้างเล้าเยียข้าว โสกต่าง ๆ และคาถาที่เกี่ยวกับเรือน เช่น คาถาย้ายเสา คาถาใส่เสา คาถาขึ้นเรือนใหม่ เป็นต้น

ตำราที่สาม  กล่าวถึง ลักษณะกุฏิวัด ตาบ้านตาวัดตาเมืองทั้งมวล การตั้งชื่อบ้าน ชื่อเมือง และชื่อวัด ลักษณะดวด ลักษณะการขุดเสา การเจาะเสา โสกเจาะเสา การปลูกเสากับเกศนาค การเรียงเสาเพื่อเจาะ การขุดหลุมเสา ความสูงของเสา เดือนปลูกเรือน นาคเดือน นาควัน ลักษณะเครื่องเรือนที่เป็นมงคล ยันต์ต่าง ๆ สำหรับเขียนติดเรือน ลักษณะพื้นที่บ้านที่ดี ลักษณะชัยภูมิที่ดี และโสกแม่เรือน 

อ่านเพิ่มเติม : ภูมิปัญญาอีสานจากใบลาน, หน้า ๗๖-๑๐๕.

เอกสารอ้างอิง

ณรงค์ศักดิ์ ราวะรินทร์.  (๒๕๕๑).  ภูมิปัญญาอีสานจากใบลาน.  มหาสารคาม: โครงการอนุรักษ์ใบลานภาคตะวันออกเฉียงเหนือ มหาวิทยาลัยมหาสารคาม.