มุมอีสานสนเทศ
ค้นหา:     ค้นหาขั้นสูง
เลือกดูตามหมวดหมู่:
English Version

ประเพณีแต่งงานชาวอีสาน (ประเพณีกินดอง) เนื้อหาบทความ

ประเพณีแต่งงานชาวอีสาน (ประเพณีกินดอง)

แสดงผล: 5729
ลงคะแนน: 3
วันที่สร้าง: 17 Mar, 2010
ผู้สร้าง : นายิกา N.
วันที่ปรับปรุง : 23 Jan, 2012
ผู้แก้ไขปรับปรุง : นายิกา N.

        การแต่งงานเป็นระยะเริ่มต้นแห่งชีวิตครอบครัวของชายหญิงที่ยอมรับตกลงจะเป็นสามีภรรยากัน อันได้เข้าพิธีแต่งงานเป็นปกติตามจารีตประเพณีที่มีอยู่ในสังคมนั้น พิธีแต่งงานไม่ว่าจะเป็นในหมู่ชนชาติใด มักเชิญญาติมิตรมาร่วมงานร่วมพิธีด้วย และมีเลี้ยงดูกันอย่างเอิกเกริก สำหรับประเทศไทย คำที่ใช้เรียกงานเลี้ยงเนื่องในงานนี้ของชาวไทยถิ่นต่าง ๆ มีดังนี้ ภาคพายัพ เรียกว่า กินแขก ภาคอีสาน เรียกว่า กินดอง ภาคกลางบางถิ่น เรียกว่า กินสามถ้วย และภาคใต้ เรียกว่า กินงาน หรือ กินเนี้ยว (คือ กินข้าวเหนียวนึ่งโรยน้ำตาลและมะพร้าวขูด) ที่เชิญญาติมิตรมากินเลี้ยง ก็เพื่อจะได้รู้เห็นเป็นพยานว่าทั้งสองคนได้เป็นสามีภรรยากันถูกต้องตามประเพณี ดังมีข้อความตอนหนึ่งในบทสู่ขวัญบ่าวสาวของชาวอีสานเมื่อวันประกอบพิธีแต่งงาน (ตอนท้ายบทความ)  เพื่อประกาศความเป็นผัวเมีย ให้เจ้าโคตรตายายรู้เห็นกันทั้งสองฝ่ายก่อน จะได้เป็นสักขีพยานรู้เห็นว่า ทั้งสองได้เป็นสามีภรรยากันถูกต้องตามประเพณี

การกินดอง 

          การกินดอง คือ การกินเลี้ยงในงานเอาผัวเอาเมียของชาวอีสาน (แต่งงาน) เป็นประเพณีสำคัญของชาวอีสาน กล่าวคือ เป็นการเริ่มชีวิตใหม่ของหญิงชายที่ตกลงจะใช้ชีวิตร่วมกันแบบสามีและภรรยาและคิดที่จะพึ่งตนเองต่อไปในภายภาคหน้า ซึ่งการเลือกคู่ครองโดยนัยโบราณ พ่อแม่ของทั้งสองฝ่ายจะเป็นผู้เลือกให้ตามคติโบราณ  คุณสมบัติของชาย คือ ความขยันในการทำมาหากิน ดังคำโบราณว่า "ถ้าเขยใดดี ฝ่ามือต้องซา (สากเพราะมือด้านและแข็ง เนื่องจากใช้มือจับมีด จับจอบเสียมและคันไถ) เป็นคนขยันดี" นอกจากนั้นดูที่ความประพฤติดี โดยถือเอาการเล่าเรียนเขียนอ่านผ่านการบวชเป็นพระสงฆ์มาแล้ว ยิ่งถ้ามีการสักลายที่กกขา (โคนขา) แล้วถือว่าเป็นชายชาตรีดีนักแล เมื่อเป็นสามีแล้วจะได้คุ้มครองลูกเมียได้ดีมีสุข   ส่วนคุณสมบัติของหญิงนั้น คำโบราณกล่าวว่า "หญิงใดสมบรูณ์ด้วยเฮือนสามน้ำสี่ เป็นหญิงเลิศล้ำสมควรแท้แม่เฮือน"

          เฮือนสาม  ได้แก่  เฮือนผม เฮือนไฟ และเฮือนนอน  มีความหมายดังนี้

          ๑. เฮือนผม หรือเรือนผม ต้องรักษาความสะอาด เหมือนคำกลอนอีสานว่า "เป็นสาวนี้ธรรมเนียมให้มันข้อง (ดี) ตีนผมให้ล่ำเกี้ยง ตีนซิ่นให้ล่ำเพียง"

          ๒. เฮือนไฟ หรือเรือนไฟ หมายถึง การดูแลปฏิบัติครัวเรือนให้สะอาดเรียบร้อย จัดแจงบ้านเรือนเป็นระเบียบ ตลอดจนทำอาหารเป็นด้วย

          ๓. เฮือนนอน หรือเรือนนอน  หมายถึง ที่อยู่อาศัยต้องดูแลรักษาให้สะอาดเป็นระเบียบเรียบร้อย ตลอดจนการปฏิบัติต่อสามีที่ดี

          น้ำสี่  ได้แก่ น้ำกิน น้ำใช้ น้ำใจ และน้ำเต้าปูน (น้ำที่ใส่เต้าปูนสำหรับทาปูนกินหมาก ชาวอีสานที่ยังนิยมกินหมากมีไว้สำหรับต้อนรับแขกที่มาเยือน)  น้ำทั้งสี่นี้ต้องมิให้ขาดหรือแห้ง หญิงใดถูกต้องตามลักษณะนี้แล้วสมควรเป็นแม่เรือนดี

          ในสมัยก่อนชาวอีสานนิยมแต่งงานแล้วกินดองกัน มี ๒ แบบคือ

          แบบแรก  ชายหญิงแต่งงานแล้ว ชายไปอยู่บ้านหญิง หรือบ้านพ่อตาแม่ยาย เรียกว่า วิวาหมงคล ตามธรรมเนียมโบราณอีสานถือว่าดีนัก ดังภาษิตว่า "เอาลูกเขยเลี้ยง พ่อเฒ่าแม่เฒ่าปานได้ข้าวมาใส่เล้า (ยุ้งข้าว) ใส่เยีย (ที่เก็บข้าวเปลือก)

          แบบที่สอง  ชายหญิงแต่งงานกันแล้ว หญิงไปอยู่บ้านของชาย  หรือบ้านพ่อปู่แม่ย่า เรียกว่า อาวาหมงคล แบบนี้โบราณไม่นิยม ดังภาษิตว่า  "เอาลูกใภ้มาเลี้ยงปู่เลี้ยงย่า ปานเอาผีเอาห่ามาใส่เฮือนใส่ซาน"

การเตรียมการสู่ขอ
         พิธีแต่งงานจะเริ่มมีขึ้นได้ ต่อเมื่อพ่อ-แม่ ญาติผู้ใหญ่ หรือบุคคลที่ฝ่ายชายเคารพนับถือ จัดหาและเตรียมของไปสู่ขอตามประเพณี ประกอบด้วย ขันหมาก ในขันนั้นใส่ หมากจีบ พลูพัน (หมากที่ฝานและผ่าวางไว้ พร้อมใบพลูที่พันใส่ปูนเอาไว้ด้านใน) จำนวน 4 ชุด และเงิน 3 บาท ซึ่งเรียกว่า “เงินไขปาก”

การสู่ขอและหมั้นสาว (การโอมและการหมาย)
         พ่อ-แม่ฝ่ายชาย หรือผู้หลักผู้ใหญ่ที่ฝ่ายชายนับถือเป็นเจ้าโคตร จำนวน ๒ คน นำขันหมาก เงินไขปาก กล้วย อ้อย และข้าวต้มเต็ม ๒ กระหยั่ง (หาบตระกร้า) ไปพูดจาสู่ขอหญิง หากพ่อ-แม่ฝ่ายหญิงตกลงปลงใจยอมยกให้ และฝ่ายชายยอมรับจัดหาค่าดอง (สินสอด หรือค่าตัวหญิงแล้วแต่ฐานะของหญิงว่าจะอยู่ในฐานะอย่างไร ในสมัยก่อนคิดเป็นตำลึง เช่น ๖ ตำลึง แต่ต่ำสุดไม่น้อยกว่า ๖ บาท) และของหมั้นสาวตามข้อเรียกร้องของฝ่ายหญิง เมื่อทั้งสองฝ่ายเจรจาเรื่องค่าดองและของหมั้นเป็นที่ตกลงกันแล้ว  ต่อจากนั้นก็จะเป็น การหมาย คือ การนัดหมายวันแต่งงานตามฤกษ์แต่งงานที่ทั้งสองฝ่ายจะเห็นสมควร หลังจากนั้นทั้งพ่อ-แม่ฝ่ายหญิงและพ่อ-แม่ฝ่ายชาย หยิบหมากจากขันมาเคี้ยวคนละ 2 คำ เป็นเสร็จเรื่องของการสู่ขอ และฝ่ายหญิงจะเอาข้าวต้ม ๒ กระหยั่งแจกจ่ายเลี้ยงญาติพี่น้องภายในเวลา ๓ วัน

การแห่ขันหมาก    

        

          เมื่อตกลงจะแต่งงานกันแล้ว ฝ่ายชายจะจัดหาของฝากไปให้แก่หญิง เช่น แหวน ทอง โดยมิให้ใครรู้ จึงเรียกว่า ของฝากปกปิด  ส่วนของฝากอีกชนิดหนึ่งที่ต้องตระเตรียมเช่นกันคือ ของฝากเปิดเผย ได้แก่ ขันหมาก กล้วย อ้อย ข้าวต้ม ๔ กระหยั่ง และตระกร้อใบเล็ก ๆ สานด้วยไม้ไผ่เพื่อใส่ของมี ไข่ ถั่ว งา หมาก พลู สีเสียด เมล็ดฝ้าย ข้าวสาร ข้าวเปลือก และเงิน ๒ บาท ซึ่งจำนวนตระกร้อนี้ตามธรรมเนียมปฏิบัติจะไม่เท่ากัน ถ้าเจ้าสาวเป็นลูกสาวคนโตและคนสุดท้อง ใช้ตระกร้อ ๓๒ ใบ ถ้าเจ้าสาวเป็นลูกสาวคนกลาง ใช้ตระกร้อ ๑๖ ใบ  ส่วนฝ่ายหญิงจะจัดเตรียมเครื่องสมมา เพื่อนำไปมอบให้แก่เจ้าโคตรฝ่ายชายในวันแต่งงานหรือกินดอง ได้แก่ เสื่อ หมอน เสื้อ ผ้า ซิ่น ผ้าขาวม้า เป็นต้น   ครั้นถึงวันแต่งงานที่ได้กำหนดตกลงกันแล้ว ฝ่ายชายแห่ขันหมากไปบ้านฝ่ายหญิงเพื่อมอบตัวเข้าพิธีแต่งงาน ซึ่งขบวนขันหมากจะประกอบไปด้วย
            (1) ค่าดอง พ่อ-แม่ หรือญาติผู้ใหญ่ฝ่ายชายถือขันทองหรือขันเงินใส่ค่าดองเดินนำหน้าเจ้าบ่าว
            (2) พาขวัญ พาโตกอย่างดี มีผ้าคลุมมิดชิด นิยมให้หญิงพรมจารีเป็นคนถือพาโตก
            (3) ขันหมากพลู เหล้ายา คือ สิ่งของที่อยู่ในพาโตก มีเหล้า หมาก พลู บุหรี่ แต่งไว้เป็นคำ ๆ (จัดไว้เป็นชุด)
            (4) ขบวนปี่ กลอง แคน ฟ้อนรำ หรือดนตรีอื่น ๆ ตามด้วยญาติพี่น้องและของฝาก

         เมื่อจัดเตรียมเรียบร้อยแล้วฝ่ายชายเคลื่อนขบวนขันหมากและของฝากไปบ้านฝ่ายหญิง เมื่อไปถึงบ้านฝ่ายหญิง ขบวนแห่ต้องเบิกทางผ่านญาติ ๆ ของฝ่ายหญิงด้วยเงินทอง หรือสุรา ตามแต่จะเห็นสมควร โดยญาติของฝ่ายหญิงมักจะเข้ามากั้นตามทางเดินที่เจ้าบ่าวต้องผ่านก่อนจะถึงบันไดบ้าน หรือประตูเข้าไปภายในบ้านเจ้าสาว

 

การล้างและเช็ดเท้า
         เมื่อเจ้าบ่าวถึงบันไดบ้านหรือบริเวณหน้าประตูที่จะเข้าไปภายในบ้านเจ้าสาว น้องสาวหรือน้องชายคนเล็ก (น้องหล่า) หรือญาติของเจ้าสาวจะล้างเท้าให้เจ้าบ่าวและคนที่ถือขันเงินค่าดอง โดยจะล้างเท้าบนลับมีดที่ปูด้วยใบตอง และช่วยเช็ดเท้าให้เพื่อเป็นการแสดงอัธยาศัยไมตรี ต้อนรับเจ้าบ่าว ซึ่งจะมาเป็นว่าที่พี่เขยของผู้ล้างเท้า เป็นการแสดงถึงความเคารพตามประเพณี

          หลังจากนั้นญาติผู้ใหญ่ของฝ่ายเจ้าสาวที่มีการครองเรือนดีก็จะมารับและจูงมือเจ้าบ่าวขึ้นบนเรือนเพื่อทำพิธีสู่ขวัญต่อไป ส่วนพ่อ-แม่และญาติผู้ใหญ่ของเจ้าบ่าวจะมีเด็กหญิงจำนวนหนึ่งออกมารับและยื่นพานหมากแก่พ่อ-แม่ฝ่ายชาย  พ่อ-แม่ฝ่ายชายรับแล้วส่งเงินเป็นของขวัญให้แก่เด็กพร้อมทั้งคืนพานหมากให้ด้วย แล้วเดินตามเด็กนั้นเข้าไปนั่งในเรือนยังที่ซึ่งเขาจัดไว้ให้นั่ง

พอได้เวลาฤกษ์พ่อ-แม่ของฝ่ายชายก็จะส่งมอบค่าดอง ของฝาก และเจ้าบ่าวให้กับฝ่ายหญิง

                                                                             พ่อ-แม่หรือญาติผู้ใหญ่ฝ่ายหญิงจะตรวจนับค่าดอง

แล้วให้ทุกฝ่ายโปรยเมล็ดข้าวเปลือก ถั่ว และงา ลงบนเงินทองสินสอด พร้อมกับกล่าวว่า “ขอให้เงินทองนี้งอกเงยเหมือนเมล็ดข้าวเปลือก เมล็ดถั่ว และเมล็ดงานี้เทอญ”  แล้วเปิดขันหมาก ฝ่ายหญิงแจกหมากพลู เหล้ายา ข้าวต้ม และอาหารการกินมาเลี้ยงดูกัน

 

                             หลังจากนั้นพ่อ-แม่ฝ่ายหญิงจะนำเจ้าสาวออกมาหาเจ้าบ่าวเพื่อเข้าพิธีสู่ขวัญร่วมกัน

พิธีสูตรขวัญหรือสู่ขวัญ
         ก่อนทำพิธีสู่ขวัญ เจ้าภาพต้องเตรียม "ด้ายผูกแขนพราหมณ์" ซึ่งเป็นด้ายผูกข้อมือธรรมดาแต่มัดธนบัตรเป็นค่าบูชาพราหมณ์แล้วแต่เจ้าภาพจะเห็นสมควร เจ้าภาพอาจเป็นผู้ผูกข้อมือพราหมณ์เองหรือเชิญผู้หลักผู้ใหญ่หรือผู้อาวุโสที่เคารพนับถือเป็นผู้ผูกข้อมือพราหมณ์ก็ได้

 

          เสร็จแล้วทำพิธีสู่ขวัญโดยหมอสูตรจะกล่าวคำสวดคำขวัญอวยพรเพื่อให้คู่บ่าวสาวเกิดกำลังใจ โดยขณะทำพิธีเจ้าบ่าวและเจ้าสาวจะจับ พาขวัญไว้ในลักษณะแขนไขว้กัน โดยให้แขนเจ้าบ่าวอยู่ด้านบน

          แล้วตั้งจิตอธิษฐานขอให้เทวดา สิ่งศักดิ์สิทธิ์บันดาลให้เป็นไปดังคำขวัญอวยพรของหมอสูตร เพื่อนเจ้าบ่าวและเพื่อนเจ้าสาวนั่งอยู่ข้าง ๆ คู่บ่าวสาว ส่วนญาติพี่น้องจะนั่งล้อมเป็นวงอยู่ด้านหลังตั้งจิตอธิฐานให้คู่บ่าวสาวมีความสุขความเจริญ (ควรอ้อนวอนเทวดาเป็นภาษาบาลีว่า "สัค เค กา เม จ รูเป" ว่า นโม ๓ จบแล้วกล่าวคำบูชาพระรัตนตรัยไปด้วย)  

    

  เมื่อพราหมณ์สูตรขวัญจบแล้ว พราห์มและญาติพี่น้องจะเอาข้าว ไข่ กล้วย และดอกไม้ใส่มือคู่บ่าวสาว  

          เสร็จแล้วหมอสูตรหรือญาติผู้ใหญ่ที่คู่บ่าว-สาวเคารพนับถือจะป้อนไข่ให้คู่บ่าวสาว โดยนำไข่ต้มจากพาขวัญมาปอกแบ่งครึ่งโดยใช้เส้นผมผ่าไข่ตรงกลาง แล้วตรวจดูไข่ที่แบ่งครึ่งว่าใจกลางไข่ตรงหรือไม่ ถ้าไข่เต็มถือว่าคู่บ่าวสาวนั้นจะอยู่ร่วมกันอย่างมีความสุขสมบรูณ์  จากนั้นจะป้อนไข่ให้คู่บ่าวสาวโดยใช้มือขวาป้อน “ไข่ท้าว” (บางแห่งเรียกไข่อ้าย) ให้เจ้าบ่าว มือซ้ายป้อน “ไข่นาง” ให้เจ้าสาว เสร็จแล้วใช้ฝ้ายจากบายศรีผูกข้อมือให้คู่บ่าวสาวพร้อมกับอวยพร                                                                              

                                                                                                                                                                 

 

เสร็จแล้วใช้ฝ้ายจากบายศรีผูกข้อมือให้คู่บ่าวสาวพร้อมกับอวยพร   

  

                                                                           

               หลังจากนั้นญาติ ๆ และแขกที่มาร่วมงานพากันผูกข้อมือให้คู่บ่าวสาวพร้อมกับอวยพร 

 

พิธีส่งตัวคู่บ่าวสาว

          เสร็จพิธีตอนนี้แล้ว ญาติฝ่ายหญิงจะให้เจ้าสาวมัดห่อเงินและทองที่พ่อและแม่ฝ่ายหญิงให้ไว้สำหรับการเริ่มต้นครอบครัวใหม่เก็บรักษาไว้ เพื่อความเป็นสิริมงคล 

หลังจากนั้นก็พากันจูงมือเจ้าบ่าวไปยังห้องที่เตรียมไว้ให้สำหรับคู่บ่าวสาว เพื่อเป็นการรับขวัญเขย 

 

          ส่วนญาติฝ่ายชายก็จะจูงมือเจ้าสาวไปยังอีกห้องหนึ่งเพื่อทำพิธีรับขวัญสะใภ้

          หลังจากนั้นทั้งสองฝ่ายจะนำคู่บ่าว-สาวมาส่งที่ห้องหอ  เป็นการบอกว่านับแต่คืนนี้เป็นต้นไป เจ้าบ่าวจะต้องมานอนกับเจ้าสาวที่ห้องนี้    

พิธีส่งตัวเจ้าบ่าวแบบโบราณ

          ประเพณีกินดองของชาวอีสานสมัยก่อน นิยมส่งตัวเจ้าบ่าวไปอยู่กับฝ่ายหญิง โดยเลือกเอาเวลาโฮมแลง (เวลารับประทานอาหารเย็น) หรือเวลาบ่าวโฮมสาว หมายถึงเวลาบ่าวลงไปแอ่วสาว ประมาณเวลา ๑๙.๐๐-๒๐.๓๐ น.  ครั้นได้เวลาแล้วญาติฝ่ายชายก็แห่เจ้าบ่าวไปส่งที่บ้านฝ่ายหญิง ดดยมีเฒ่าแก่หรือเจ้าโคตรนำไป ผู้เป็นหัวหน้าขบวนแห่จะร้องบอกไปว่า  "แม่เฒ่าเอยลูกเขยมาแล้ว ไขป่องเอี้ยมเยี่ยมเบิ่งลูกเขย"  เมื่อถึงบ้านฝ่ายหญิง หญิงจะมาคอยต้อนรับเชื้อเชิญขึ้นไปบนเรือน แล้วนำอาหารคาวหวานพร้อมสุรายาเมามาเลี้ยงกัน 

พิธีปูที่นอนและการมอบตัวบ่าวสาว

          การปูที่นอนและการมอบตัว จะเป็นขั้นตอนสุดท้ายของพิธีกินดอง นับว่าเป็นพิธีสำคัญ โดยจะเลือกเอาญาติผู้ใหญ่ที่มีคุณสมบัติดีของฝ่ายหญิงชายที่มีฐานะดี ความประพฤติดี มีชีวิตในการครองเรือนครองชีวิตแต่งงานราบรื่นมาเป็นผู้ปูที่นอน การปูที่นอนจะปูให้ของฝ่ายชายไว้ทางขวา ฝ่ายหญิงไว้ทางซ้ายต่ำกว่าเล็กน้อย เมื่อปูที่นอนเสร็จแล้ว ผู้ปูจะทำพิธีนอนเอาฤกษ์ก่อน  หลังจากนั้นก็เป็นพิธีส่งตัวคู่บ่าวสาว โดยพ่อแม่หรือญาติผู้ใหญ่จะจูงฝ่ายหญิงเข้าไปในห้องนอนก่อน แล้วจึงจูงฝ่ายชายตามไปที่ห้อง นำตัวคู่บ่าวสาวทั้งสองนั่งต่อหน้าผู้ใหญ่ทั้งสองฝ่าย ญาติฝ่ายหญิงจะอบรมหญิงให้รู้จักการเป็นแม่บ้านแม่เรือนที่ดี ญาติฝ่ายชายก้จะมอบชายให้เป้นลูกเขยของบ้านฝ่ายหญิง จากนั้นก็อวยพรให้คู่บ่าวสาวครองชีวิตคู่อย่างมีความสุข เป็นอันเสร็จพิธีกินดอง

ตัวอย่างแนวคำกล่าวสู่ขอและหมั้นสาวของผู้เป็นเฒ่าแก่ (เสฐียรโกเศศ, 2539)

          ท่านที่เป็นเฒ่าแก่หมั้น ควรกล่าวคำที่เป็นมงคล เมื่อไปถึงบ้านเจ้าสาว นั่งเรียบร้อยแล้ว ก็พูดกับพ่อ-แม่หรือเฒ่าแก่ฝ่ายหญิงว่า  "ข้าพเจ้ามาในการมงคล ด้วยวันนี้เป็นวันฤกษ์งามยามดี ข้าพเจ้าจึงได้นำของหมั้น มาขอหมั้น....(ออกชื่อสาว) ซึ่งเป็นบุตรีของท่านผู้นั้น (ออกชื่อพ่อ-แม่ฝ่ายหญิง) ให้กับผู้นั้น (ออกชื่อผู้ชาย) ซึ่งเป็นบุตรของท่านผู้นั้น (ออกชื่อพ่อ-แม่ฝ่ายชาย)  ขอท่านได้โปรดรับของหมั้นนี้ไว้ เพื่อเป็นเครื่องหมายแห่งความสุข ความเจริญของบุคคลทั้งสองสิ้นกาลนานเทอญ"

ตัวอย่างคำสู่ขวัญบ่าวสาวแต่งงาน  (พระครูสุเทพสารคุณ (สุนันท์ เพชรเลื่อน) และคณะ, 2544)

          “ศรี ศรี สิทธิพระพร พระวรแวนวิเศษ ขัตติเยศ คะเตโช ตะโตโร อาวาหะวิวาโห ชยะมงคลจุลสังกาศ อำมาตย์พร้อมฝูงหมู่มนตรี ปุนแปลงดีพ่อแม่ ฝูงเฒ่าแก่ตายาย ฝนตกฮวยฮำ ไม้เจ้าขึ้นใหญ่เป็นสาว ฝูงบ่าวฮามโฮมเฮ้า ฝูงบ่าวเฒ่ามาโอม  สมนางงามค่ากว้าง บ่ได้ฮ้างพอสอง  เป็น คองยอยอดยิ่ง ลูกแก้วกิ่งยังประสงค์ ฝูงวงศามารดาเบื้องปู่ เจ้าฮู้แล้วจึงตกแต่งปุนแปลง แพงคำฮักลูกแก้ว ตกแต่งแล้วจึงยอมา  เบิกราชาบายศรี เป็นวันดีว่ามื้อฮ่วงเฮ้า มื้อพายเข้าแถวเก้ากอง ตามทำนองอาจารย์กล่าวไว้  นักปราชญ์ได้จำนำ ตามคำสอบนักขัตฤกษ์ ถึกหน่วยว่าอัสสาวัณณี เป็นวันดีมื้อปลอด ยอดแก้วอุทธังราชา มื้อยามพราหมณาถืออุมุตตะโชค เจ้าอย่าได้โศกเศร้าจักสิ่งอันใด ให้เจ้ามีไชโยผาบแพ้  ให้เจ้าได้แม่ช้างโคควาย ให้เจ้ามีแม่ควายพาแม่  ให้เจ้าได้ผาบแพ้ฝูงหมู่พญามาร ให้มีสมภารอันแก่กล้า  มื้อนี้แม่นมื้อคาบชะง้า  หมอว่าวันดี  ข้อยทั้งหลายจักแต่งคาบปี มาบายศรีสู่ขวัญสองเจ้า  มีปั้นข้าวให้กับทั้งปลา ปั้นข้าวนากับทั้งไข่  ข้าวต้มใส่เต็มพาน ยาขมแข็งใส่กล่องแก้ว ตกแต่งแล้วจึงยอมา มีทั้งบุปผามาลาหอมฮ่วงเฮ้า  เครื่องฮับเจ้าเหลือหลาย  ฝูงตายายและพ่อแม่  เฒ่าแก่พร้อมสาวฮาม ลามกันมาครืนเคร้า ยอพาขวัญหลานเจ้า เบื้องขวาอยู่ลีล้ายลีล้าย มายอพาขวัญเจ้า เบื้องซ้ายอยู่เสียนเลียนเสียนเลียน เวียนซ้ายขวาครื่นเคร้า ฝูงผู้เฒ่านั่งถันเทิง ข้อยจักเชิญเอาขวัญหนีเหิงให้มาเทียมเนื้อ มาอยู่เฮื้อคิงนาง ข้อยจักเชิญเอาขวัญนงคราญ  เข้ามาเทียมคู่มาเยอขวัญเอย เจ้ามาฮอดแล้ว ทัดดอกขุมฟูม บานจูมจีดอกคัดเค้า ทัดดอกข้าวกวมตา เกศางามตั้งไหล่  เทียมท้าวใหม่วันดี หญิงสมศรีสองเจ้า คือคู่ท้าวอินแปลง มาเฝือแฝงยืนยาวเถิงเฒ่า ตราบต่อเท้าฮ้อยขวบเข้าเทียรฆา ให้เจ้ามีบุตตาบ่น้อย ข้อยช่วงใช้พอแสน ของกับแนนเจ้าทุกสิ่ง ช้างม้ามิ่งอานคำพญาธรรม ตนองอาจอำนาจกล้าลือชา ในตำราว่าไว้ อินทร์ท้าวไท้ถวายพร เป็นคำกลอนสั่งโลกโตกขัน แก้วฮับขวัญคือสวรรค์ลงมาตกแต่ง ดอกไม้แบ่งเกสร ดอกไม่ซอนแซมเกล้า ข้อยจักเชิญขวัญเจ้าลงมาพร้อมพรั่งทั้งสอง มาเยอขวัญเอย ตาวันตกพอลับป่าไม้ ให้ขวัญนางมาเทียมคู่ แม่เจ้าแอ้มส้วมท่าคอยเจ้าผู้สิมา มีทั้งผ้ากาสาว์แพรลาย ซ้อนเสื่อ มีทั้งเสื้อปักแส่วไหมแดง ข้อยจักเชิญเอาขวัญนางแพงเข้าเทียมคู่ ขวัญเจ้าอยู่ฟากฟ้าแดนไกล ก็ให้มามื้อนี้วันนี้ ขวัญเจ้าไปอาศัยคะนิงหาชู้เก่า ก็ให้มามื้อนี้วันนี้ ให้มาสระเกศเกล้าทัดดอกบัวระพัน ให้มาทาน้ำมันจันทน์อันแม่เจ้าแต่งไว้ ให้มาทัดดอกไม้ก้านเกดสวยลวย มวยบ่ยาวให้เจ้ามาใส่ซ้อง บ่าวพี่น้องบ้านใต้คอยหาเจ้าแล้ว นางธิดาบ้านเหนือคอยเบิ่งเจ้าแล้ว เพิ่นหากหมายเพิ่งเจ้าบุญกว้างสู่ภาย เชิญเจ้ามาเสวยงายพร้อมไพร่ ให้ได้ป้อนข้าวไข่เขือเจ้าทั้งสอง ตามทำนองบูฮานกล่าวไว้ พ่อบอกให้ว่ามื้อวันดี ข้อยจักเอาทั้งสองศรีเฮียงหมอนซ้อนเสื่อ ให้เจ้าได้สืบเชื้อพ่อแม่แทนเฮือน ชยะตุ ภะวัง ชยะมังคลา ยะถาวาริว โห ปูโร สัพพะกาลัง นะขียันติ อุอะ มุมะ มูลมา อายุ วัณโณ สุขัง พลัง”

ดูเพิ่มเติม

งานแต่งงานแบบอีสาน  

ประเพณีการแต่งงานของชาวอีสาน    

ประเพณีแต่งงานแบบอีสาน     

แหล่งอ้างอิง

เคน ไสยโสภณ.  (16 มกราคม 2555).  สัมภาษณ์.  พราหมณ์สู่ขวัญ.  84 หมู่ 4 บ้านหนองงูเหลือม ตำบลหนองตูม อำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น.

นิคม มัดจุปะ.  "ประเพณีกินดอง (แต่งงาน)" ใน  คณะกรรมการแผนกสาธิตประเพณีพื้นเมือง งานมรดกอีสาน ครั้งที่ 4.  (2522).  ประเพณีพื้นเมืองอีสาน, หน้า 7-13.  มหาสารคาม: วิทยาลัยครูมหาสารคาม.

พระครูสุเทพสารคุณ ผสุนันท์ เพชรเลื่อน), ชอบ ดีสวนโคก, วิมล ชนะบุญ และบุญเกิด พิมพ์วรเมธากุล.  (2544).  มรดกไทอีสานฉบับสมบูรณ์.  ขอนแก่น: ขอนแก่น คลังนานาธรรม.

บ้านมหาดอทคอม.  (2551).  ประเพณีการแต่งงานของชาวอีสาน.  สืบค้นเมื่อ 17 มี.ค. 2553 จาก   http://www.baanmaha.com/forums/showthread.php?t=23241

เสฐียรโกเศศ.  (2539).  ประเพณีเกี่ยวกับชีวิตแต่งงาน.  พิมพ์ครั้งที่ 3.  กรุงเทพฯ: ศยาม.

Pinkyanni.  (2551).  งานแต่งงานแบบอีสาน.  สืบค้นเมื่อ 17 มี.ค. 2553 จาก  http://gotoknow.org/blog/alliwanttowrite/182878

Wedding in tlcthai.com.  (2552).  ประเพณีแต่งงานแบบอีสาน.  สืบค้นเมื่อ 17 มี.ค. 2553 จาก  http://wedding.tlcthai.com/tag/%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B9%80%E0%B8%9E%E0%B8%93%E0%B8%B5%E0%B9%81%E0%B8%95%E0%B9%88%E0%B8%87%E0%B8%87%E0%B8%B2%E0%B8%99%E0%B9%81%E0%B8%9A%E0%B8%9A%E0%B8%AD%E0%B8%B5%E0%B8%AA%E0%B8%B2%E0%B8%99/

 เรียบเรียงโดย นายิกา เดิดขุนทด

คุณพ่อเคน ไสยโสภณ พราหมณ์สู่ขวัญ ผู้ให้ข้อมูลพิธีสู่ขวัญคู่บ่าวสาวแบบอีสาน

 

 

 

 

 

 

 


 

 

 


 

 



ลิขสิทธิ์ © 2012 สงวนลิขสิทธิ์ ห้ามทำซ้ำทั้งหมดหรือบางส่วน ไม่ว่าในรูปแบบใดโดยไม่ได้รับอนุญาตจากผู้ดูแลเว็บไซต์เป็นลายลักษณ์อักษร
ติดต่อผู้ดูแลเว็บไซต์ : somphot@kku.ac.th ผู้พัฒนาโปรแกรม
หมวดหมู่อื่น ๆ
document การละเล่นสะบ้าในประเพณีตรุษไทยภูผาม่าน
document หลวงพ่อพระยืนมิ่งมงคล
document ประเพณีบุญบั้งไฟ อำเภอกระนวน
document พระพุทธรูปโบราณ อำเภอซำสูง
document การศึกษาความเชื่อเกี่ยวกับการใช้ผ้าไหมมัดหมี่ของชาวอำเภอชนบทจังหวัดขอนแก่น
document ความเชื่อเรื่องผ้าไหมมัดหมี่ของชาวอีสาน
document สิม
document ศักยภาพทางเศรษฐกิจของชุมชนหมู่บ้านอีสานจากอดีตถึงปัจจุบัน
document เศรษฐกิจชุมชนหมู่บ้านอีสาน : ประวัติศาสตร์เศรษฐกิจอีสานหลังสงครามโลกครั้งที่สองถึงปัจจุบัน (2488-2544)
document เศรษฐกิจชุมชนหมู่บ้านอีสานใต้ : ความอยู่รอดของชุมชนท่ามกลางกระแสความเปลี่ยนแปลง
document ข้อมูลวัด จังหวัดขอนแก่น
document บุคคลสำคัญทางศาสนา จังหวัดขอนแก่น
document รายงานการวิจัยเรื่องศักยภาพของชุมชนอีสาน : กรณีศึกษาบ้านฝาง
document การผลิตบทเรียนคอมพิวเตอร์ช่วยสอนเรื่องศิลปวัฒนธรรมในกลุ่มสร้างเสริมประสบการณ์ชีว ิต ชั้นประถมศึกษาปีที่ 5 ตอน ศิลปวัฒนธรรมและขนบธรรมเนียมประเพณี
document การสำรวจสถานภาพองค์ความรู้เบื้องต้นจากงานวิจัยเกี่ยวกับวิถีชีวิตทางสังคมและวัฒนธ รรมของกลุ่มชาติพันธุ์ ในภาคอีสาน พ.ศ. 2500-2545
document คติชน : คุณค่าในการท่องเที่ยวชุมชนบ้านโคกม่วง
document ความสัมพันธ์หญิงชายภายใต้กระแสการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม
document ทัศนคติของชาวชนบทอีสานต่อการทำบุญ
document ประเพณี คติความเชื่อมีอิทธิพลต่องานสถาปัตยกรรมพื้นถิ่นอีสาน
document ประเพณีผูกเสี่ยว
document พฤติกรรมการทำบุญของชาวพุทธในเขตอำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น
document รายงานการวิจัยเรื่องทัศนคติของชาวชนบทอีสานต่อการทำบุญ
document รายงานวิจัยฉบับสมบูรณ์เรื่องรูปแบบศิลปวัฒนธรรมประเพณีการฟ้อนแห่ต้นดอกไม้ : กรณีศึกษาบ้านอาฮี หมู่ที่ 1,6 ตำบลอาฮี อำเภอท่าลี่ จังหวัดเลย
document รายงานวิจัยเรื่องเศรษฐกิจชุมชนหมู่บ้านอีสานห้าทศวรรษหลังสงครามโลกครั้งที่สอง (พ.ศ. 2488-2543) : กรณีศึกษาบ้านบัว จังหวัดสกลนคร
document รายงานวิจัยเรื่องเศรษฐกิจชุมชนหมู่บ้านอีสานห้าทศวรรษหลังสงครามโลกครั้งที่สอง (พ.ศ. 2488-2543) : กรณีศึกษาบ้านโนนม่วง จังหวัดร้อยเอ็ด
document รายงานวิจัยเรื่องเศรษฐกิจชุมชนหมู่บ้านอีสานห้าทศวรรษหลังสงครามโลกครั้งที่สอง (พ.ศ. 2488-2544) : กรณีศึกษาบ้านวังสวาบ จังหวัดขอนแก่น
document วัฒนธรรมอีสานกับการพัฒนา
document วิถีครอบครัวและชุมชนชาติพันธุ์ไทยโย้ย บ้านโพนแพง ตำบลหนองสนม อำเภอวานรนิวาส จังหวัดสกลนคร
document รายงานการวิจัยเรื่องการศึกษาโครงสร้างชุมชนชาติพันธุ์ผู้ไทย บ้านโนนหอม ตำบลโนนหอม อำเภอเมือง จังหวัดสกลนคร
document ความเชื่อเรื่องปู่ตาตะกวดกับวิถีชีวิตของชาวกูยบ้านตรึม ตำบลตรึม อำเภอศรีขรภูมิ จังหวัดสุรินทร์
document ประเพณีและเทศกาลจังหวัดขอนแก่น
document วัดป่าบ้านตาด
document วัดถ้ำกลองเพล
document วัดบูรพาภิราม
document หมู่บ้านวัฒนธรรมผู้ไทยโคกโก่ง
document วัดสุปัฏนารามวรวิหาร
document วัดถ้ำแสงเพชร
document ประเพณีบุญพระเวส หรือบุนพะเหวด
document คติชน : คุณค่าในการท่องเที่ยวชุมชนบ้านโคกม่วง
document พระมงคลมิ่งเมือง (พระยืน)
document รายงานการวิจัยเชิงคุณภาพเรื่องเจ้าพ่อมอดินแดง : ความเชื่อของนักศึกษา บุคลากร มหาวิทยาลัยขอนแก่น หมู่ 16 ตำบลในเมือง อำเภอเมือง จังหวัดขอนแก่น
document วัดพระบาทภูพานคำ
document ศาลเจ้าพ่อมอดินแดง
document สิม (โบสถ์) 2
document สิม (โบสถ์) 1
document หลวงพ่อพระยืนมิ่งมงคล
document ตำราปลูกเฮือน ฉบับวัดบ้านดอนยม ตำบลท่าขอนยาง อำเภอกันทรวิชัย จังหวัดมหาสารคาม
document ตำราปลูกเฮือน ฉบับสำนักสงฆ์อิสระธรรมวิเวก บ้านคกเหลี่ยน-หนองขอน ตำบลวังแสง อำเภอแกดำ จังหวัดมหาสารคาม
document คาถา ต้นฉบับวัดศรีเวียงชัย บ้านดอนเวียงจันทน์ ตำบลท่าขอนยาง อำเภอกันทรวิชัย จังหวัดมหาสารคาม
document คติชน : คุณค่าในการท่องเที่ยวชุมชนบ้านโคกม่วง
document ความเชื่อเกี่ยวกับต้นไม้ของชาวบ้านศึกษาเฉพาะกรณีหมู่บ้านโนนอำนวย อำเภอท่าคันโท จังหวัดกาฬสินธุ์ และหมู่บ้านทุ่งสว่าง อำเภอหนองบัวแดง จังหวัดชัยภูมิ
document ฒ ผู้เฒ่าต้องมอง
document การบริโภคสุนัขในจังหวัดสกลนคร
document การปรับตัวทางวัฒนธรรมของกลุ่มชาติพันธุ์ไทแดง บ้านโพนทอง เมืองนาทรายทอง นะคอนหลวงเวียงจันทน์ สาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว
document การแต่งงานข้ามวัฒนธรรมหญิงไทยกับชายญี่ปุ่น
document บทบาทของวัดต่อชุมชนในชนบท จังหวัดขอนแก่น
document ความสัมพันธ์หญิงชายภายใต้กระแสการท่องเที่ยวเชิงวัฒนธรรม
document เจ้าโคตร : ผู้เว้าแล้วแล้วโลด
document ปราสาทขอมหายไปไหน? เขมรทำลายหรือใครกันแน่
document ภูมิปัญญาพื้นบ้านศาลผีปู่ตา อำเภอสีชมพู จังหวัดขอนแก่น.
document ลำส่องที่พึ่งสุดท้ายของผู้ป่วยในภาคอีสานจริงหรือ?
document สรภัญญ์ : ภูมิปัญญาชาวบ้านกับบทบาทในสังคมอีสาน
document รายงานการวิจัยฉบับสมบูรณ์ : คติสัญลักษณ์ของพื้นที่และการจัดการใช้พื้นที่ของวัดในชุมชนหมู่บ้านผู้ไท
document พุทธศาสนากับสิ่งแวดล้อม
document รายงานการวิจัยเรื่องวิเคราะห์ความเข้าใจในหลักพุทธธรรมของพระสงฆ์ในเขตอำเภอเมืองขอ นแก่น จังหวัดขอนแก่น
document วิเคราะห์การทำบุญของคนไทยภายใต้ระบบสังคมบริโภคนิยม
document สรภัญญ์ เพลงขับเพื่อศาสนาและจริยธรรม
document วันสงกรานต์
document การปฏิบัติตนขณะตั้งครรภ์ : การเชื่อมโยงระหว่างความเชื่อดั้งเดิมอีสานกับความรู้ทางการแพทย์สมัยใหม่
document คติความเชื่อและระบบสังคมกับการปลูกสร้างเรือนพื้นบ้านและชุมชนผู้ไท
document คติชนวิทยาที่พบในงานของนักเขียนไทยสมัยรัตนโกสินทร์
document ประเพณีตักบาตรเทโว
document ศึกษาผลการจัดกิจกรรมการเรียนรู้ สาระนาฏศิลป์ วิชาเลือกนาฏศิลป์พื้นเมือง เรื่อง ประเพณีผูกเสี่ยวจังหวัดขอนแก่น โดยใช้แผนการจัดการเรียนรู้แบบย้อนกลับ(Backward Design) ของนักเรียนชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2 โรงเรียนนครขอนแก่น
document ศาลเจ้าปึงเถ่ากง-ม่า ขอนแก่น
document ประเพณีผูกเสี่ยวจังหวัดขอนแก่น
document งานเทศกาลไหม ประเพณีผูกเสี่ยว และงานกาชาดจังหวัดขอนแก่น
document บุญกฐิน
document ประเพณีขึ้นเฮือนใหม่
document บุญข้าวจี่หรือบุญเดือน ๓
document เบื้องลึกเบื้องหลังพระธาตุนาดูน
document ประวัติวัดศรีคุณเมือง อำเภอเชียงคาน จังหวัดเลย
document ฮีตสิบสอง
document วันสงกรานต์
document วันมาฆบูชา



RSS